W dzisiejszych czasach, kiedy globalizacja i rozwój technologiczny sprawiają, że rynek staje się coraz bardziej konkurencyjny, firmy często stają przed dylematem, jak pogodzić osiąganie zysków z prowadzeniem działalności zgodnie z zasadami etyki. Wiele osób uważa, że etyka w biznesie może stanowić barierę dla maksymalizacji zysków, jednak coraz więcej dowodów wskazuje na to, że odpowiedzialne i etyczne podejście do prowadzenia działalności może przynieść wymierne korzyści.
Dzisiejszy wywiad ma na celu przybliżenie tematu etyki w biznesie oraz obalenie mitów dotyczących jej negatywnego wpływu na rentowność firm. Dowiemy się, w jaki sposób przedsiębiorstwa mogą integrować zasady etyczne w swojej strategii biznesowej, jakie korzyści z tego płyną oraz jak unikać pułapek związanych z nieetycznymi praktykami.
Zapraszamy do lektury wywiadu, który z pewnością dostarczy wielu cennych informacji i inspiracji dla wszystkich, którzy wierzą, że biznes można prowadzić nie tylko skutecznie, ale także uczciwie i z poszanowaniem dla innych.
Jak definiujesz etykę biznesową i dlaczego jest ona istotna we współczesnym świecie?
Posługuję się najbardziej rozpowszechnioną definicją, która określa, że etyka biznesowa to zespół zasad i norm dotyczących postępowania przedsiębiorcy w relacjach z klientami, pracownikami, dostawcami, partnerami biznesowymi oraz podmiotami konkurencyjnymi. Etyczny biznes powinien być zgodny zarówno z przepisami prawnymi, jak
i obowiązującymi w społeczeństwie normami obyczajowymi.
Jakie są główne korzyści z przestrzegania zasad etycznych w firmie?
Firmy, które kładą nacisk na wartości etyczne, budują zaufanie wśród klientów, co prowadzi do zwiększania lojalności i pozytywnych relacji z kontrahentami. Pracownicy, którzy identyfikują się z etycznymi wartościami firmy, są bardziej zaangażowani w pracę, co przekłada się na lepszą efektywność i wyniki organizacji.
Do najbardziej popularnych wartości etycznych możemy zaliczyć:
Uczciwość, rzetelność, transparentność, odpowiedzialność, sprawiedliwość i poufność, bez których nie można zbudować dobrego Kodeksu Etyki Biznesowej.
Czy uważasz, że etyka w biznesie jest równie ważna jak zysk finansowy? Dlaczego?
Etyka w biznesie wcale nie musi być przeszkodą w osiąganiu zysków przez firmy. Przedsiębiorca kierujący się tymi wartościami etycznymi może odnieść wiele biznesowych korzyści, zwłaszcza wizerunkowych, gdyż etyczne działania mogą ograniczać liczbę konfliktów, które mogą się pojawić w całej działalności biznesowej. Etyka biznesowa bardzo często wiąże się z wzięciem przez firmę odpowiedzialności za swoje działania, które są bardziej rozważne i przemyślane. Etyka to również przejrzystość.
Jakie są najczęstsze wyzwania, z jakimi spotykają się firmy w kontekście przestrzegania etyki?
Mam wrażenie, że do najczęstszych wyzwań dotyczących przestrzegania etyki należą kwestie transparentności wynagrodzenia oraz równouprawnienie w zatrudnieniu kobiet i mężczyzn.
Czy możesz podać przykłady firm, które odniosły sukces dzięki etycznemu postępowaniu?
Oczywiście. Chociażby firma, w której jestem zatrudniona 19 lat czyli Polskie Porty Lotnicze S.A.. W mojej firmie obowiązuje „Kodeks Etyki Biznesowej”, a jako firma mamy wypracowane wartości korporacyjne, według których postępujemy i dzięki temu działamy transparentnie
i uczciwie w stosunku do nas samych jako pracowników i przede wszystkim naszych kontrahentów biznesowych.
Jakie konsekwencje mogą spotkać firmę, która ignoruje zasady etyki biznesowej?
W obecnym świecie nieprzestrzeganie zasad etyki biznesowej może spowodować utratę zaufania środowiska biznesowego. A co za tym idzie wykluczenie ze społeczności przedsiębiorców działających fair play. Nie wyobrażam sobie, aby w XXI w., kiedy dostęp do informacji jest właściwie na wyciągniecie ręki jakiś pracodawca, przedsiębiorca mógł działać nieuczciwie i niezgodnie z przepisami prawa.
Silne podstawy etyczne to silny biznes. Obecnie jesteśmy jedynie bardziej tego świadomi. Gdy ocenia się wyniki firmy, prywatnej czy publicznej, można oczywiście analizować liczby, jej sukces gospodarczy czy finansowy. Jest to jednak tradycyjny, klasyczny model oceny wyników spółki. Dziś coraz częściej przyglądamy się funkcjonowaniu organizacji również z innej, dodatkowej perspektywy. Chodzi o analizę jakości kultury uczciwości w organizacji. Innymi słowy, księgi rachunkowe mogą dać pogląd na funkcjonowanie organizacji, ale należy też przyjrzeć się innemu obszarowi – jakości kultury uczciwości. Walutą stosowaną w księgowości jest pieniądz – euro, złoty, dolar czy jakikolwiek inny. Natomiast walutą w obszarze etyki jest zaufanie. Skoro walutą jest zaufanie, wówczas zdolność organizacji do jego zdobywania, mierzenia i utrzymywania stanowią doskonałe wskaźniki.
Jakie są najlepsze praktyki w zakresie promowania etycznego zachowania w firmie?
Według mnie każda firma, która jest świadoma tego jak ważna jest etyka biznesowa powinna zacząć od swoich pracowników, gdyż etyczne zachowanie pracownika – szacunek wobec innych (poszanowanie ich godności, przekonań, poglądów), zachowanie tajemnicy służbowej
i poufności danych, uczciwe wykonywanie swoich obowiązków, dbałość o dobrą atmosferę w pracy, nietolerancja dyskryminacji, to jest podstawa do tego, aby w firmie wytworzyła się właściwa kultura biznesu.
Czy uważasz, że edukacja na temat etyki biznesowej powinna być obowiązkowa dla wszystkich pracowników? Dlaczego?
Tak, uważam, że edukacja na temat etyki biznesowej powinna być obowiązkowa dla wszystkich pracowników, gdyż to oni tworzą kulturę organizacyjną firmy i bez ich wsparcia liderzy nie będą mogli realizować polityki etycznego zachowania. Uważam także, że edukacja na ten temat powinna już zacząć się na etapie szkół średnich – chociażby w ramach przedmiotu biznes i zarządzanie, po to, aby potencjalny kandydat do pracy mógł w momencie, kiedy przystępuje do rekrutacji, robił to z pełną świadomością i chciał się zatrudnić w firmie, której wartości są tożsame z jego poglądami i ideami.
Jakie role odgrywają liderzy i kadra zarządzająca w kształtowaniu kultury etycznej w organizacji?
Umiejętność słuchania pracowników, wykorzystywanie ich zaangażowania i kreatywności staje się konieczne i jest elementem budującym kulturę organizacyjną. Przejawia się ona w tym, co ludzie w firmie naprawdę myślą, mówią i robią w kontekście swoich działań i decyzji, które podejmują
w codziennej pracy, dlatego tak ważna jest w tym wszystkim rola lidera, który ma za zadanie propagowanie idei kultury biznesowej i przestrzegania zasad etyki i wspieraniu w tym swoich pracowników.
Współczesne przedsiębiorstwa stają przed trudnym problemem określenia swojego stosunku do otoczenia społecznego, w którym żyją i działają. Etyka w zarządzaniu obejmuje normy zachowań menedżerów w ich codziennej pracy z ludźmi. Ważną dziedziną etyki zarządzania jest właściwe traktowanie pracowników. Wchodzą tu kwestie zatrudniania, warunki pracy i płacy, a także poszanowanie prywatnej sfery życia pracownika Normy etyczne wyznaczają sposób właściwego i kreatywnego działania menedżera. To one powinny stanowić podstawę decyzji dotyczących współpracy z pracownikami, a podstawę tych decyzji powinny stanowić kompetencje i zdolność do wykonywania danej pracy. W zachowaniach etycznych menedżera istotną kwestią jest posiada- nie umiejętności tolerancji inności drugiego człowieka. Menedżer, który w decyzjach o zatrudnieniu w jakikolwiek sposób dyskryminuje kandydatów, daje wyraz zachowania nieetycznego, jak i sprzecznego z prawem.
Jakie działania mogą podjąć firmy, aby zwiększyć transparentność swoich działań i budować zaufanie wśród klientów i partnerów?
- Stworzyć Kodeks Etyki Biznesowej, jeśli takiego jeszcze nie mają;
- Dopuścić do głosu pracowników;
- Prowadzić przejrzystą politykę kadrową i płacową;
- Publikować swoje sprawozdania finansowe;
- Wprowadzić możliwość zgłaszania problemów – instytucja sygnalistów. W lotnictwie stosowana jest zasada „Just Culture”, która stwarza możliwość zgłaszania błędów – nawet niezamierzonych, które prowadzą do doskonalenia procedur.
W jaki sposób firmy mogą mierzyć i oceniać swoje osiągnięcia w zakresie etyki biznesowej?
Z tego co mi wiadomo prowadzone są regularnie Światowe Badania Uczciwości w Biznesie. Z przeprowadzonego przez EY raportu wynika, że uczciwość
w biznesie jest wysoko ceniona przez przedstawicieli kadry kierowniczej wyższego szczebla oraz pracowników na całym świecie. Rekordowo duży odsetek respondentów (97%) badania z 2022 r. uznaje uczciwość w biznesie za ważną. Coraz więcej przedsiębiorstw inwestuje w regularne szkolenia w zakresie etyki
w biznesie, a także więcej podmiotów zdefiniowało wartości przyświecające organizacji. W odpowiedzi na oczekiwania społeczne, firmy podejmują działania w zakresie zagadnień środowiskowych, społecznych i ładu korporacyjnego (ang. ESG – environmental, social, governance), demonstrując w ten sposób ich zaangażowanie w tych kwestiach.
Czy spotkałeś się z przypadkami, gdzie firma zmieniła swoje podejście do etyki na skutek skandalu lub kryzysu? Jakie były tego efekty?
Kryzys wizerunkowy zawsze wynika z błędnie ustalonych zasad czy norm etycznych lub ich nieprzestrzegania. Jeśli firma chce dalej funkcjonować i odbudowywać zaufanie kontrahentów – musi zmienić podejście do etyki.
Jakie trendy w zakresie etyki biznesowej zauważasz w ostatnich latach? Czy widzisz wzrost zainteresowania tym tematem?
Badania przeprowadzone przez Havas Media już w maju 2017 roku na
reprezentatywnej grupie polskich konsumentów pokazują, że blisko 70% z nas uważa za istotne, by przedsiębiorstwa w swojej działalności kierowały się etycznym zobowiązaniem, aby działać bez szkody dla otoczenia, a przeszło połowa respondentów deklaruje, że świadomie unika kupowania produktów firm, które ten negatywny wpływ wywierają. Jak już wspomnieliśmy celem działalności gospodarczej jest nie tylko zysk, ale aktywność na rzecz wspólnego dobra w zakresie wykraczającym poza regulacje prawne i potrzeby samej organizacji, dlatego można zaobserwować takie trendy w zakresie etyki biznesowej jak:
- Komunikacja w procesie zarządzania reputacją firmy;
- Kształtowanie tożsamości przedsiębiorstwa;
- Identyfikacja i priorytetyzacja grup interesu i
- Zarządzanie relacjami z interesariuszami
Jakie jest Twoje zdanie na temat roli regulacji i przepisów prawnych w promowaniu etyki w biznesie? Czy są one wystarczające?
Wydaje mi się, że jest jeszcze na tym polu wiele do zrobienia, gdyż obecnie przedsiębiorstwa tworząc Kodeksy Etyki Biznesowej bazują na normach ISO, niemniej nie ma jakichś konkretnych wytycznych prawnych. Stworzenie takiego kodeksu jest dobrą wolą firmy.
Nie jestem przekonana, czy należy zwiększać regulacje – to właśnie firmy powinny decydować, według jakich zasad chcą postępować, jakie normy wyznawać. Sztuczne nakładanie norm może spowodować nadużycia lub naginanie prawa. A finalnie to klient oceni, które działania są właściwe.
Monika Jaszczura-Synowiec
Ekspertka ds. rozwoju biznesu i mentoringu dla kobiet liderek
Dyplomowana specjalistka z dziedziny biznesu. Coach, specjalistka w zarządzaniu zasobami ludzkimi, promuje wartościowe podejście do przedsiębiorczości. Ekspertka w rozwoju kompetencji liderskich i przywódczych. Pasjonatka wspierania kobiet w biznesie i rozwoju zespołów.
Pomagam w rozwijaniu potencjału zawodowego kobiet, poprzez dostarczanie indywidualnych sesji mentoringowych oraz specjalistycznych programów rozwojowych. Moje podejście opiera się na wspieraniu zdobywania umiejętności liderskich, doskonaleniu strategii biznesowych, oraz budowaniu pewności siebie w dynamicznym środowisku biznesowym. Dzięki doświadczeniu w zarządzaniu zasobami ludzkimi i tytułowi MBA, służy wsparciem, inspiracją i praktyczną wiedzą, aby pomóc kobietom odnosić sukcesy na drodze do liderstwa i rozwoju biznesowego.
WWW: www.atmapower.pl
