Bitcoin, tokeny i inne kryptowaluty stwarzają wiele możliwości do pomnożenia kapitału. Nic dziwnego zatem, że przedsiębiorcy coraz częściej zastanawiają się nad sposobem księgowania cyberpieniędzy. Co na ten temat mówią polskie przepisy? Jakie są zalecenia dotyczące rozliczania podatku od transakcji z udziałem kryptowaluty? W jaki sposób wirtualne środki płatnicze wpływają na rozliczenie bilansu firmy? Na te i na wiele innych pytań odpowiada ekspert z zakresu księgowości, założycielka biura rachunkowego DGC, które zajmuje się m.in. księgowaniem kryptowalut, Danuta Grabińska-Chłopaś.
Ewelina Salwuk-Marko: Jakie są główne wyzwania związane z księgowością kryptowalut w porównaniu, do tradycyjnych form płatności?
Danuta Grabińska-Chłopaś: Z każdym rokiem popularność kryptowalut na całym świecie wzrasta. W wielkim skrócie można powiedzieć, że jest to rodzaj cyfrowego pieniądza, stworzonego na bazie specjalnego algorytmu. Kryptowaluty nie są emitowane czy kontrolowane przez organ nadrzędny; są zarządzane przez sieć komputerową, gdzie każda transakcja jest szyfrowana i obsługiwana przez tzw. łańcuch bloków. Ze względu na swój wirtualny, nienamacalny charakter, ten środek płatniczy wzbudza spore zainteresowanie organów podatkowych. Wymaga też zupełnie innego sposobu rozliczenia podatku, który jest liczony jako ryczałtowy. Waluta wirtualna tworzy bardzo specyficzny rynek; tu wszystkie operacje mają miejsce na poziomie cyfrowym i, można powiedzieć, nieuchwytnym. Innymi słowy: nie są to aktywa w tradycyjnym takim ujęciu, co stanowi spore wyzwanie.
Czy istnieją specjalne zasady i przepisy dotyczące księgowości kryptowalut w naszym kraju?
Organy podatkowe powoli starają się nadążać za rynkiem kryptowalut, który rozwija się bardzo prężnie. Warto jednak zaznaczyć, że póki co, przepisy są nieprecyzyjne, widoczny jest brak regulacji. Więcej w tej kwestii jest wyjaśnione w Międzynarodowych Standardach Rachunkowości. O stosowaniu MSR decyduje zarząd danego podmiotu.
Jakie są główne różnice w traktowaniu kryptowalut w kontekście rachunkowości finansowej w porównaniu z tradycyjnymi walutami?
Waluty wirtualne stanowią środek płatniczy niewyemitowany przez żadną instytucję bankową, będący jednostką wymiany pomiędzy emitentem (publisher) oraz użytkownikiem lub pomiędzy grupą użytkowników, odgrywając rolę uniwersalnego ekwiwalentu w danej sieci, w ściśle określonych granicach i służy głównie do zakupu przedmiotów wirtualnych. Stanowią rodzaj nieuregulowanego, cyfrowego pieniądza, emitowanego przez jego twórców, wykorzystywanego i akceptowanego przez uczestników danej społeczności czy wirtualnego świata. Są cyfrową reprezentacją wartości, która może być przekazywana za pomocą technologii IT i stosowana jako środek wymiany, jednostka rozrachunkowa czy środek przechowywania wartości. W odniesieniu do tradycyjnego pieniądza, kryptowaluta nie ma statusu oficjalnego środka płatniczego – tzn. jej wartość nie jest gwarantowana przez żaden rząd czy Bank Centralny, jednak może podlegać regulacjom państwa. W rachunkowości trudno jest przypisać kryptowalutę do waluty tradycyjnej. Brak uregulowania w przepisach pozwala na dowolność w tej kwestii.
W jaki sposób kryptowaluty wpływają na przygotowywanie bilansu firmy i jakie elementy są szczególnie istotne do uwzględnienia?
Cyberpieniądze są wykazywane w aktywach, jednak przepisy nie precyzują, w której kategorii. To zarząd spółki, dokonując analizy definicji danego aktywa, dokonuje interpretacji i wybiera kategorię najbliższą tej definicji.
Komitet ds. Interpretacji Międzynarodowych Standardów Rachunkowości oraz Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (RMSR), przedstawiły swoją interpretację objaśniającą, które standardy mają zastosowanie np. do bitcoin’a oraz jakie powinny zostać podjęte kroki, by usystematyzować wyzwania z nimi związane.
W przypadku klasyfikacji cyberpieniędzy do wybranych pozycji aktywów ustalono, że trzy kategorie obejmują swoim zasięgiem definicyjnym kryptowaluty. Do tych grup aktywów należą: wartości niematerialne i prawne, co do których nie ma większych wątpliwości; zapasy, które pozostawiają pewne sytuacje bez rozstrzygnięcia; a także inwestycje w wartości niematerialne i prawne. Czynnikiem, na który należy zwrócić szczególną uwagę z punktu widzenia wiernego i rzetelnego obrazu jednostki, jest z pewnością zastosowany wobec kryptowaluty sposób wyceny wartości godziwej. W mojej interpretacji właśnie ta kwestia może być najbardziej dyskusyjna.
Czy firmy muszą dostosować swoje systemy księgowe, aby skutecznie monitorować transakcje związane z kryptowalutami?
Nie ma takiej potrzeby, jeśli mówimy o przedsiębiorstwach, które współdziałają z takim biurem rachunkowym, jak DGC. Jesteśmy nowoczesnym biurem i od dłuższego czasu działamy według wcześniej wprowadzonych rozwiązań dotyczących tego zakresu. Klienci wykorzystujący kryptowalutę, mogą liczyć na nasze wsparcie.
Jakie są zalecenia dotyczące rozliczania podatków od transakcji związanych z kryptowalutami, a jakie wyzwania mogą pojawić się w tym kontekście?
Aby prawidłowo sporządzić zeznanie podatkowe należy przede wszystkim poznać strukturę i procesy, w jakich funkcjonuje waluta wirtualna. W tym przypadku znajomość MSR jest kluczowa. W naszym kraju waluta cyfrowa najczęściej jest rozliczana w PIT-38.
Czy korzystanie z kryptowalut wpływa na proces audytu finansowego i jakie dodatkowe informacje muszą być dostępne dla audytorów?
Na pewno zarząd musi przedstawić swoje podejście do tematu cyfrowych środków płatniczych i ich klasyfikacji w obrębie danych aktywów. Audytor z pewnością zapyta, czemu akurat w te aktywa firma ujęła kryptowaluty.
W jaki sposób firma powinna zarządzać ryzykiem związanym z wahaniem wartości kryptowalut?
Cyfrowe środki płatnicze są obarczone dużym ryzykiem czysto spekulacyjnym, dlatego ważne jest, aby dobrze zrozumieć jego cechy przed rozpoczęciem transakcji. Kryptowaluty charakteryzuje duża zmienność: niespodziewane zmiany sentymentu na rynku mogą prowadzić do dynamicznych i nagłych ruchów cen.
Czy istnieją specjalne programy szkoleniowe dla księgowych, aby zaktualizować ich umiejętności w obszarze księgowości kryptowalut? Jak Ty zdobywałaś swoją wiedzę w tym temacie?
Rynek szkoleniowy stara się nadążać za potrzebami w tym kierunku. Szkolenia zazwyczaj mają formę indywidualną, z uwagi na nieduże (do tej pory) zainteresowanie rozliczaniem kryptowalut w spółkach. W moim przypadku pomocne były też rozmowy z klientami, podczas których dowiadywałam się, jak funkcjonuje ten rynek. Zagadnienie jest bardzo rozwojowe, dla przykładu: na początku nikt nie wiedział jak „ugryźć” ten temat i jak rozliczać kryptowaluty. Dziś funkcjonuje już odrębna pozycja w PIT- 38, a jeszcze kilka lat temu były wątpliwości, czy kryptowaluty powinny być ujmowane w PIT-36, czy może w PIT-37. Ze względu na dynamikę rynku wydaje mi się jednak, że cały czas wiedzę na ten temat trzeba aktualizować i pogłębiać. Nieustanne zmiany wymagają od nas, księgowych, dokształcania się w tej dziedzinie.
Jakie korzyści i zagrożenia mogą wynikać z integracji kryptowalut do systemu finansowego firmy, zwłaszcza z perspektywy księgowości?
Jako współwłaścicielka biura rachunkowego DGC i specjalista z wieloletnim stażem, nie widzę ani korzyści, ani zagrożeń z punktu widzenia księgowości. Transakcje należy rozliczyć i pokazać w sprawozdaniu finansowym. Księgowa znająca temat nie powinna mieć z tą operacją żadnego problemu.
Danuta Grabińska-Chłopaś
Prezes zarządu DGC biuro rachunkowe sp. z o.o.
Absolwentka Uniwersytetu Łódzkiego na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym. Kierunki: stosunki międzynarodowe, finanse i rachunkowość oraz finanse przedsiębiorstw.
Doświadczenie zdobywała w kancelarii doradztwa podatkowego w Łodzi gdzie pracowała 5 lat. Przez 11 lat główna księgowa w Centrum Handlowym Brukowa.
Księgowość to miłość jej życia. Poprzez swoje zaangażowanie chce pomagać ludziom w zrozumieniu istoty podatków i rachunkowości.
Cechuje ją ambicja i zaangażowanie, upór oraz dążenie do podnoszenia kwalifikacji zawodowych – potwierdzeniem jest udział w szkoleniach i konferencjach tematycznych.
Prywatnie żona i matka dwóch wspaniałych córek: Oliwii i Jagody. Główne zainteresowanie to nurkowanie i zwiedzanie świata.
Wolontariusz i osoba wspierająca liczne fundacje działające na rzecz osób niepełnosprawnych i chorych. Najnowsza inicjatywa jest dla Fundacji A kogo Ewy Błaszczyk.
WWW: www.biurodgc.pl
Facebook: https://www.facebook.com/dgcbiurorachunkowe/
Fot. Karolina Stella / Marka: Stella flow photo
