Osoby fizyczne prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, bardzo często nie są świadome, że ostatnie nowelizacje zagwarantowały im szerszą ochronę ich praw, przyznając im możliwość skorzystania z tzw. ochrony konsumenckiej. Kiedy i jak skorzystać z prawa konsumenta? Jakie uprawnienia się na to składają?
Prawa konsumenta, czyli co?
Zgodnie z art. 1 pkt 1-4 ustawy o prawach konsumenta[1], akt ten reguluje zagadnienia związane z prawami przysługującymi konsumentom w relacjach z przedsiębiorcami w tym m.in. obowiązki ciążące na przedsiębiorcach czy zasady i tryb zawierania z konsumentami umów na odległość.
To właśnie dzięki tej ustawie konsumentom przyznano czternastodniowy termin na odstąpienie od umowy zawartej na odległość oraz poza lokalem przedsiębiorstwa, a także zwolniono ich od konieczności ponoszenia określonych kosztów związanych z odstąpieniem od umowy.
Na przedsiębiorców nałożono z kolei szereg dodatkowych obowiązków koncentrujących się głównie wokół wyczerpującego poinformowania konsumentów o szczegółach i zasadach dotyczących zawarcia umowy.
Część praw konsumenta uregulowano także wprost w Kodeksie cywilnym[2] w tym m.in. dotyczące niedozwolonych klauzul umownych czy rękojmi za wady sprzedanej rzeczy.
Ze wspomnianej powyżej szerokiej gamy uprawnień przewidzianych mogli dotychczas korzystać wyłącznie konsumenci tj. osoby fizyczne dokonujące z przedsiębiorcą czynności prawnej, niezwiązanej bezpośrednio z prowadzoną przez nie działalnością gospodarczą czy zawodową[3].
Stan ten jednak uległ zmianie i to z korzyścią dla osób fizycznych prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą.
Nowelizacja – ważne zmiany
Zmianę sytuacji przyniosła nowelizacja przepisów z 2019r.[4], na podstawie której rozszerzono ochronę konsumentów na przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą.
Kto dokładnie będzie mógł z niej skorzystać? Znowelizowane przepisy są stosunkowo jednoznaczne i wskazują, że niektóre z praw konsumenta zostały przyznane osobom fizycznym zawierającym umowę, która jest bezpośrednio związana z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą, wówczas gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego. Decydujące znaczenie przyznano w tej kwestii przedmiotowi działalności wykazanemu na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
Jakie zatem uprawnienia zyskał przedsiębiorca?
Przepisy chroniące konsumentów zostały rozciągnięte na przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą w zakresie regulacji odnoszącej się do:
- niedozwolonych postanowień umownych – w szczególności w zakresie wzorców umownych;
- rękojmi za wady rzeczy sprzedanej;
- roszczenia regresowego sprzedawcy o naprawienie szkody, powstałej w wyniku konieczności poniesienia kosztów związanych ze skorzystaniem przez konsumenta z uprawnień wynikających z rękojmi.
WYJAŚNIENIE: W uproszczeniu przyjmijmy, że Sprzedawca A sprzedaje określoną rzecz Sprzedawcy B. Następnie Sprzedawca B sprzedaje tę samą rzecz konsumentowi. Okazuje się, że rzecz ta posiada określone wady, które Sprzedawca B musi naprawić w wyniku skorzystania przez konsumenta z rękojmi. W konsekwencji Sprzedawca B może dochodzić od Sprzedawcy A naprawienia szkody powstałej w ten sposób pod warunkiem spełnienia przesłanek przewidzianych w Kodeksie cywilnym.
- prawa odstąpienia od umowy zawartej na odległość bądź poza lokalem przedsiębiorstwa.
I kiedy z nich skorzysta?
Po pierwsze, należy wskazać, że ustawodawca wprowadził w tym zakresie istotną barierę czasową. Zmienionych przepisów nie stosuje się bowiem do umów zawartych przed dniem 01 stycznia 2021r.
Po drugie, przepisów tych nie stosuje się również do umów zawieranych przez przedsiębiorców będących osobami fizycznymi, w oparciu o które otrzymują oni wsparcie pochodzące ze środków publicznych w rozumieniu art. 5 ust. 1 ustawy o finansach publicznych[5], środków Europejskiego Banku Inwestycyjnego i Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego lub innych środków o podobnym charakterze.
Po trzecie decydujące znaczenie dla możliwości zastosowania znowelizowanych przepisów będzie miał zawodowy charakter działalności prowadzonej przez przedsiębiorcę. Powyżej zostało już wskazane, że wybrane prawa konsumenta zostały przyznane osobom fizycznym zawierającym umowę, która jest bezpośrednio związana z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą, wówczas gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego, a decydujące znaczenie przyznano w tej kwestii przedmiotowi działalności wykazanemu na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
Wydaje się jednak, że sens wskazanej regulacji najlepiej wyjaśnią przykłady.
Przyjmijmy, że Pan X prowadzi działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług fryzjerskich. Założył własny salon, w którym przyjmuje klientów. Jeżeli Pan X zakupi:
- profesjonalne nożyczki do obcinania włosów – nie skorzysta z uprawnień konsumenta;
- suszarki do włosów – nie skorzysta z uprawnień konsumenta;
- drukarkę – skorzysta z uprawnień konsumenta;
- rośliny w celach dekoracyjnych – skorzysta z uprawnień konsumenta.
Przyjmijmy, że Pani Y prowadzi działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług księgowych. Założyła własne biuro, w którym przyjmuje klientów. Jeżeli Pani Y zakupi:
- obraz celem udekorowania biura – skorzysta z uprawnień konsumenta;
- ekspres do kawy – skorzysta z uprawnień konsumenta;
- komputer – nie skorzysta z uprawień konsumenta;
- drukarkę – nie skorzysta z uprawnień konsumenta.
Widoczne jest więc, że dla rozstrzygnięcia czy w danym przypadku przedsiębiorca skorzysta z szerszego zakresu ochrony, mogąc powołać się np. na prawo odstąpienia od umowy zawartej na odległość, decydujące znaczenie będzie miał związek jaki konkretny zakup przejawia z profilem prowadzonej przez niego działalności gospodarczej.
[1] Ustawa z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 287 z późn. zm.).
[2] Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 z późn. zm.).
[3] Art. 221 k.c.
[4] Ustawa z dnia 31 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych (Dz. U. poz. 1495 z późn. zm.).
[5] Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 305 z późn. zm.).
Martyna Krystman
Aplikantka radcowska przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Poznaniu, na co dzień współpracująca z Kancelarią Prawną Dr Krystian Ziemski & Partners sp. k. w Poznaniu. Absolwentka stacjonarnych studiów prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu .
Na co dzień zajmuje się szerokorozumianym prawem cywilnym oraz administracyjnym, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień związanych z ochroną dóbr osobistych, oraz dostępem do informacji publicznej. Autorka licznych publikacji popularnonaukowych z zakresu nauk prawnych. Współprowadząca szkolenia i webinaria dotyczące zagadnień z zakresu prawa cywilnego i administracyjnego.
